فرهنگ معاصر پویا: اصطلاحات

فرهنگ معاصر پویا: اصطلاحات (1387) حدوداً 6429 اصطلاح رایج در انگلیسی و معادل‌ یا ترجمه آن در فارسی را دربردارد. گفتنی است «اصطلاح [idiom] عبارتی است که به کمک اجزای آن نمی‌توان به معنا و مفهوم کلی آن پی برد. اصطلاحات عموماً از بار معنایی زیادی برخوردارند. مثلاً، در زبان انگلیسی kick the bucket به معنای ”مردن“ است، ولی به هیچ روی از اجزای این اصطلاح نمی‌توان این معنی را استنباط کرد. از ”غزل خداحافظی را خواندن“، که معادل آن در فارسی است، نیز نمی‌توان به معنای ”مردن“ پی برد.» (مقدمه، صفحه 7)

عنوان فرهنگ: فرهنگ معاصر پویا: اصطلاحات

زبان فرهنگ: انگلیسی ـ فارسی

پدیدآورندگان: محمدرضا باطنی و دستیاران

انتشارات: فرهنگ معاصر

محل نشر: تهران

چاپ 1م: 1387

چاپ 2م: 1389

تعداد صفحات: 772

انواع اصطلاحاتی که در این فرهنگ آمده است از این قرار است (مقدمه، صفحات 7 و 8):

1. اصطلاحاتی که در زبان فارسی و انگلیسی چنان شبیه هستند که می‌توان گفت از یک زبان به زبان دیگر رفته‌اند یا اینکه هر دو اصطلاح ریشه مشترکی داشته‌اند:

not look a gift horse in the mouth

اسب پیش‌کشی را دندون‌شو نمی‌شمارند

2. اصطلاحاتی که در دو زبان از نظر شکل و معنا متفاوت هستند، اما یک منظور را القا می‌کنند:

throw caution to the wind

دل را به دریا زدن

3. اصطلاحاتی که به زبان فارسی ترجمه شده‌اند و به همان شکلی که «ترجمه قرضی» معروف است در فارسی به کار می‌روند:

all roads lead to Rome

همه راه‌ها به رُم ختم می‌شود.

4. اصطلاحاتی که معنای آنها را نمی‌توان به زبان مقصد منتقل کرد، مگر از راه ترجمه مفهوم آنها:

be in the same boat

وضع / سرنوشت مشابهی داشتن، همدرد بودن

5. اصطلاحاتی که ترجمه‌ای نامأنوس دارند، اما استعاره نهفته در آنها چنان روشن است که ابهامی پدید نمی‌آورد:

be like looking for a needle in a haystack

مثل این است که آدم توی انبار کاه دنبال سوزن بگردد

یادداشت‌ها:

ـ باطنی، م.ر. و دستیاران (1387). فرهنگ معاصر پویا: اصطلاحات انگلیسی ـ فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.

ـ فرهنگ معاصر: ناشر کتاب‌های مرجع (دسترسی در 1395/8/5)

فرهنگ معاصر کیمیا

فرهنگ معاصر کیمیا (1385) یکی از به‌روزترین فرهنگ‌های فارسی ـ انگلیسی موجود است. کریم امامی، مترجم و ویراستار سرشناس، ده سال آخر عمر خود را صرف تألیف این فرهنگ کرد. وی در این فرهنگ از برخی از واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز بهره برده است.

عنوان کتاب: فرهنگ معاصر کیمیا

زبان فرهنگ: فارسی ـ انگلیسی

پدیدآورنده: کریم امامی

انتشارات: فرهنگ معاصر

محل نشر: تهران

چاپ 1م: 1385

تعداد صفحات : 1001

برخی از ویژگی‌های این فرهنگ از این قرار است:

ـ برابر انگلیسی بیش از 40 هزار واژه و اصطلاح رایج زبان فارسی.

ـ مثال‌های فراوان برای نشان دادن کاربرد واژه.

ـ آوانگاری واژه‌های فارسی.

یادداشت‌ها:

ـ امامی، ک. (1385). فرهنگ معاصر کیمیا. تهران: فرهنگ معاصر.

ـ فرهنگ معاصر: ناشر کتاب‌های مرجع (دسترسی در 1395/7/1)

فرهنگ جامع مطالعات ترجمه

«با آنکه ترجمه سابقه‌ای طولانی دارد، مطالعات ترجمه رشتهٔ نوپایی است که به علت تعامل با سایر رشته‌ها از جمله زبان‌شناسی، ادبیات، جامعه‌شناسی و مطالعات پسااستعماری به میان‌رشته‌ای بسیار پویا تبدیل شده است. اولین فرهنگ اصطلاحات این رشته در سال 1997 و دومین آن در سال 2009 وارد بازار بین‌المللی کتاب شد و ترجمهٔ فارسی هر دو با فاصلهٔ نسبتاً کوتاهی به بازار کتاب ایران راه یافت» (پیش‌گفتار، صفحه 7).

فرهنگ جامع مطالعات ترجمه (1394) دو هدف عمده را دنبال می‌کند. اول، توصیف اصطلاحات اصلی میان‌رشتهٔ [interdiscipline] مطالعات ترجمه، شامل شاخه‌های ترجمهٔ مکتوب، شفاهی، چندرسانه‌ای و آن دسته از اصطلاحات مطالعات ادبی، مطالعات پسااستعماری و مطعات فرهنگی که از دههٔ 1980 به مطالعات ترجمه راه یافته‌اند. دوم، پر کردن خلأ دو فرهنگ قبلی، چه از لحاظ مدخل‌ها و چه از لحاظ توصیف‌ها، معانی و گاه مثال‌ها (همان.).

عنوان فرهنگ: فرهنگ جامع مطالعات ترجمه

زبان فرهنگ: انگلیسی ـ فارسی

پدیدآورنده: فرزانه فرح‌زاد

انتشارات: انتشارات علمی

محل نشر: تهران

چاپ 1م: 1394

تعداد صفحات : 228

این فرهنگ با دو فرهنگ دیگر، یعنی فرهنگ توصیفی اصطلاحات مطالعات ترجمه (1997) و اصطلاحات کلیدی در مطالعات ترجمه (2009)، دو تفاوت اساسی دارد. نخست آنکه، عمدتاً بر اساس نیاز دانشجویان این میان‌رشته در ایران تنظیم شده است. و دوم آنکه، محدود به اصطلاحات ترجمهٔ نوشتاری و چندرسانه‌ای نیست، بلکه اصطلاحات اصلی شاخه‌های دیگری چون ترجمه شفاهی، مطالعات پسااستعماری و تحلیل گفتمان انتقادی را نیز در برمی‌‌گیرد (همان: 8).

انتخاب مدخل‌های این فرهنگ حاصل سه سال بررسی و تحقیق است. پس از تعیین حوزه فرهنگ حاضر، ابتدا اصطلاحات کلاسیک و رایج از مراجع اصلی گردآوری شده است. پس از آن، اصطلاحات میان‌رشته‌ای مطالعات ترجمه شناسایی و ثبت شده است. سپس اصطلاحات مربوط به رویکردهای نسبتاً جدید در این میان‌رشته، مثلاً مطالعات فرهنگی، به آنها افزوده شده است (همان.).

مؤلف برای انتخاب معادل برای اصطلاحات به مراجعی از قبیل دو فرهنگ پیش‌گفته و نیز نشریات و مقالات تخصصی مطالعات ترجمه از جمله فصلنامه مطالعات ترجمه مراجعه کرده است. وی در مواردی که معادلی نیافته معادلی ساخته و در برابر مدخل ذکر کرده است (همان: 9).

یادداشت‌ها:

ـ پالامبو، گ. (2009). اصطلاحات کلیدی در مطالعات ترجمه. ترجمهٔ فرح‌زاد، ف. و کریم‌زاده، ع. (1391). تهران: نشر قطره.

ـ شاتلورث، م. و کاوی، م. (1997). فرهنگ توصیفی اصطلاحات مطالعات ترجمه. ترجمهٔ فرح‌زاد، ف. و دیگران. (1385). تهران: یلداقلم.

ـ فرح‌زاد، ف. (1394). فرهنگ جامع مطالعات ترجمه. تهران: انتشارات علمی.

- Palumbo, G. (2009). Key Terms in Translation Studies. UK: Continuum.

- Shuttleworth, M. and Cowie, M. (1997). Dictionary of Translation Studies. St. Jerome Publishing. Republished 2014 by Routledge; UK.

فرهنگ معاصر هزاره

فرهنگ معاصر هزاره (1379) برخاسته از کوشش و پژوهشی پانزده‌ساله است. تألیف این فرهنگ در سال 1364 آغاز شد و پس از فراز و نشیبی در سال 1379 پایان یافت. متأسفانه این فرهنگ، برخلاف فرهنگ معاصر پویا (1387)، دیگر هرگز به‌روزرسانی نشده است، بلکه فقط تجدید چاپ شده است. این فرهنگ بیش از 55.000 مدخل اصلی و فرعی، 30.000 عبارت، اصطلاح، ضرب‌المثل، تکیه‌کلام و جمله با معنای خاص، بیش از 300.000 برابر فارسی مناسب همراه با انواع اطلاعات واژگان‌شناختی و نهایتاً 254 نکته کاربردی دارد (پیش‌گفتار، صفحات 9 و 10).

عنوان فرهنگ: فرهنگ معاصر هزاره

زبان فرهنگ: انگلیسی ـ فارسی

پدیدآورندگان: علی‌محمد حق‌شناس، حسین سامعی و نرگس انتخابی

انتشارات: فرهنگ معاصر

محل نشر: تهران

چاپ 1م: 1379

چاپ 7م: 1386

چاپ 20م: 1390

تعداد صفحات : 2024

به جرأت می‌توان گفت این فرهنگ، در مقایسه با سایر فرهنگ‌های انگلیسی ـ فارسی از جمله فرهنگ معاصر پویا (1387)، مفصل‌ترین و جامع‌ترین اطلاعات واژه‌شناختی را برای مدخل‌های مختلف خود به دست می‌دهد. این اطلاعات عبارت‌اند از (ساختار و راهنمای استفاده، صفحات 19 و 20):

ـ اطلاعات گویشی: گویش‌های به‌کاررفته در این فرهنگ عمدتاً به صورت (در بریتانیا)، (در آمریکا)، (در اسکاتلند)، (در استرالیا)، (در آفریقای جنوبی)، (در هند) و (در ایرلند) مشخص شده‌اند.

ـ اطلاعات موقعیتی: موقعیت‌هایی که در این فرهنگ از آنها یاد شده است بسیار زیادند و به تمامی شئونات علمی، فرهنگی، هنری، فنی، حرفه‌ای، ورزشی، اجتماعی، طبیعی و ... مربوط می‌شوند. اطلاعات موقعیتی نوعاً به شکل‌های زیر به دست داده شده است:

            علوم: (ریاضی)، (جغرافیا)، (ادبیات)، (پزشکی) و ...

            فنون: (کشاورزی)، (حسابداری)، (معماری)، (کامپیوتر) و ...

            هنرها: ‌(موسیقی)، (تئاتر)، (عکاسی)، (رقص) و ...

            ورزش: (در تنیس)، (در کریکت)، (شکار)، (فوتبال) و ...

            مکان‌ها: (در دانشگاه)، (در مجلس)، (در اتومبیل)، (روی پارچه) و ...

            شرایط: (بیانگر اجبار و ضرورت)، (بیانگر توصیه)، (در مذاکره)، (بیانگر اعتراض) و ...

ـ اطلاعات کاربردی: کاربردهای عمده‌ای که در این فرهنگ به کار رفته است از این قرار است: (به طعنه)، (به شوخی)، (به تحقیر)، (مجازی)، (به توهین).  

ـ اطلاعات دستوری: منظور از اطلاعات دستوری این است که معادل‌های پس از اطلاعات دستوری به شرطی می‌توانند برای سرمدخل انگلیسی به کار روند که سرمدخل مزبور وضع دستوری خاصی را پیدا کرده باشد؛ مثلاً، اگر اسم است، جمع بسته شده باشد (که در این صورت همین اطلاع به شکل (در جمع) پیش از معادل مزبور آمده است. یا همان اسم در جایگاه صفت قرار گرفته باشد و نقش وصفی به عهده گرفته باشد (که در این صورت همین اطلاع به شکل (صفت‌گونه) پیش از معادل مزبور آمده است. اطلاعات دستوری دیگر از این قرار است: (با صفت یا قید)، (با صفت تفضیلی و عالی) و ... .

ـ اطلاعات دائرة‌المعارفی: این قبیل اطلاعات هنگامی پس از برخی از معادل‌ها آمده است که گمان رفته است که معادل مزبور یا سرمدخل انگلیسی آن برای همه فارسی‌زبانان چنانکه باید شناخته نیست.

ـ اطلاعات رسم‌الخطی: منظور از این نوع اطلاعات این است که معادل‌های پس از آن به شرطی می‌توانند برای سرمدخل انگلیسی به کار روند که سرمدخل مزبور با املایی خاص نوشته شده باشد. این قبیل اطلاعات به صورت (با حرف بزرگ)، (با حرف کوچک) و ... آمده است.  

ـ اطلاعات بافتاری: منظور از اطلاعات بافتاری این است که معادل‌های پس از دوقلاب عمدتاً هنگامی می‌توانند به ازای سرمدخل انگلیسی به کار روند که با کلمه‌های درون دوقلاب، یا نظایر آنها، در جمله همنشین شده باشند و با آنها رابطه دستوری مشخصی برقرار کرده باشند. رابطه دستوری مزبور در کل از انواع زیر است:

            ـ اگر معادل فعلِ لازم باشد، کلمه درون دوقلاب فاعل آن است:

                        ... 12. ]درخت[ بر دادن، میوه دادن               bear²

            ـ اگر معادل فعلِ متعدی باشد، کلمه درون دوقلاب مفعول آن است:

                        ... 6. ]وزن، بار و غیره[ نگه داشتن،             bear²

                                    تحمل کردن؛ ]مسئولیت[ تقبل کردن

            ـ اگر معادل صفت باشد، کلمه درون دوقلاب موصوف آن است:

                        ]شخص[ کوسه، بی‌ریش                          beardless

            ـ اگر معادل اسم باشد، کلمه درون دوقلاب مضاف‌الیه آن است:

                        ... 2. ]اشک، عرق[ قطره، دانه                    bead

این فرهنگ پیوست‌هایی پرکاربرد نیز دارد. پیوست‌های این فرهنگ عبارت‌اند از:

ـ افعال بی‌قاعده:‌ شامل مصدر، زمان گذشته و اسم مفعول افعال بی‌قاعده انگلیسی.

ـ نام‌های جعرافیایی: شامل نام‌ کشورها و ملیت یا زبان‌ آنها

ـ وندها و عناصر وندی رایج در انگلیسی: شامل پیشوندها و پسوندهای رایج در انگلیسی

ـ نام‌های کوچک رایج در زبان انگلیسی: شامل تلفظ و املای نام‌های مردان و زنان

ـ اعداد یک‌رقمی و چندرقمی: شامل اعداد اصلی، ترتیبی، کسری، اعشاری، و ...

ـ علائم ریاضی: شامل علائم رایج در ریاضیات، هندسه و آمار همراه با طرز خواندن آنها

ـ اعداد رومی: شامل اعداد رومی و قاعده نوشتن آنها

مؤلفان در تألیف این فرهنگ از ده‌ها فرهنگ عمومی و بیش از صدها فرهنگ و واژه‌نامه دوزبانه تخصصی بهره برده‌اند. معیار آنها در گزینش هر برابر از این منابع، بیش از همه تناسب آن برابر با مدخل انگلیسی، صحت صوری و معنایی برابر مزبور، چرخش آن در فارسی امروز و پذیرفتاری آن در میان اهل فن بوده است. مبنای کار در تألیف این فرهنگ، در درجه اول، منابع زیر بوده است (پیش‌گفتار، صفحه 11):

- Oxford Advanced Learner’s Dictionary (3^rd, 4th & 5^th editions)

- Collins Cobuild English Dictionary (1^st & 2^nd editions)

- Longman Dictionary of Contemporary English (1^st, 2^nd & 3^rd editions)

- Random House Dictionary of the English Language (1^st & 2^nd editions)

- Webster’s Third New International Dictionary of the English Language (1^st edition)

- Collins Robert French-English, English-French Dictionary (1^st edition)

- Webster’s New World Dictionary (3^rd College edition)

یادداشت‌ها:

ـ حق‌شناس، ع.م. و دیگران (1379). فرهنگ هزاره. تهران: فرهنگ معاصر.

ـ فرهنگ معاصر: ناشر کتاب‌های مرجع (دسترسی در 1395/5/1)

فرهنگ معاصر فارسی

فرهنگ معاصر فارسی (1387) ویراست تازه‌ای از فرهنگ فارسی امروز و حاصل کوششی بیست‌ساله (1360 ــ 1380) است. این فرهنگ در سال‌های گذشته چندین بار ویرایش شده است. به عبارت دیگر، مؤلفان یکایک مدخل‌ها را چندین بار دیگر مورد بازبینی، حذف، اضافه، تصحیح، تکمیل و بازنویسی قرار داده‌اند. انتشار ویراست‌های پیشین این فرهنگ بینش تازه‌ای نسبت به فرهنگ‌نویسی در میان اهل تحقیق پدید آورد و اساس تألیف فرهنگ‌های دوزبانه متعددی در کشورهای مختلف قرار گرفت (پیش‌گفتار، صفحات پنج و هفت).

عنوان فرهنگ: فرهنگ معاصر فارسی (یک‌جلدی)

زبان فرهنگ: فارسی

پدیدآورندگان: غلامحسین صدری‌افشار، نسرین حکمی و نسترن حکمی

انتشارات: فرهنگ معاصر

محل نشر: تهران

ویراست 1م: 1381

ویراست 4م: 1387

چاپ 1م: 1381

چاپ 5م: 1387

چاپ 6م: 1391

تعداد صفحات (ویراست 4م) : 1354

«در این فرهنگ چنین فرض شده است که شخص فارسی‌زبان در جریان زندگی روزمره، هنگام تماشای تلویزیون یا فیلم، گوش دادن به رادیو یا سخنرانی، خواندن کتاب یا روزنامه، با واژه‌هایی سروکار دارد که مایل است معنی و کاربرد آنها را بداند، یعنی عمومی‌ترین واژه‌های زبان فارسی که در رسانه‌های گروهی ایران به کار می‌رود و در حکم زبان معیار است. مجموعه این دسته از واژگان فارسی، که در قیاس با برخی از زبان‌های رایج گسترده نیست، در این فرهنگ شامل 28.000 مدخل، 6.500 ترکیب اصلی، 7.500 ترکیب فعلی، 7.000 ارجاع و ده‌ها جدول ارجاعی است، که در مجموع حدود 50.000 واژه رایج فارسی را دربرمی‌گیرد» (روش و دامنه این فرهنگ، صفحات نُه و ده).

ویژگی‌های بنیادی این ویراست عبارت است از:

ـ ثبت واژه‌ها و ترکیب‌های تازه یا ثبت‌نشده

ـ افزایش شاهدها.

ـ تصحیح و تکمیل تعریف‌ها.

ـ تغییر آوانگاری.

ـ حذف کوته‌نوشت‌ها و نشانه‌های اختصاری.

در این فرهنگ این دسته از واژه‌ها نیامده است:

ـ واژه‌های فنی یا تخصصی مربوط به گروه‌های شغلی خاص.

ـ واژه‌هایی صرفاً رایج در آثار ادبی.

ـ واژه‌های عربی نامتداول در زبان فارسی امروز.

ـ واژه‌های قدیم که دیگر به کار نمی‌روند.

ـ واژه‌های متعلق به لهجه‌ها و گویش‌های معین.

ـ نام‌های خاص.

ـ واژه‌هایی رواج‌نیافته‌‌ (جز واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی).

در پایان این فرهنگ، فهرستی از مرجع‌های مورد استفاده در این ویراست آمده است.

یادداشت‌ها:

ـ صدری‌افشار، غ.ح. و دیگران (1387). فرهنگ معاصر فارسی. ویراست 4م. تهران: فرهنگ معاصر.

ـ فرهنگ معاصر: ناشر کتاب‌های مرجع (دسترسی در 1395/5/1)

فارسی ناشنیده

فارسی ناشنیده (1391) یکی از تازه‌ترین فرهنگ‌هایی است که به واژگان فارسی افغانستانی می‌پردازد. این فرهنگ حاصل سال‌ها کتاب‌گردی و فیش‌برداری دو پژوهشگر ایرانی است: حسن انوشه و غلامرضا خدابنده‌لو. پدیدآورندگان چهار دسته از واژه‌ها را در نظر داشته‌اند (پیش‌گفتار، صفحات چهار و پنج):

1. واژه‌هایی فارسی که در روزگاران کهن کاربرد داشته‌اند. این واژه‌ها در ایران به فراموشی رفته‌اند، اما در افغانستان همچنان زنده‌اند و کارکرد روزانه دارند.

2. واژه‌هایی که در ایران و افغانستان هر دو کاربرد دارند، اما معنی آنها در هر یک از دو کشور فرق می‌کند.

3. واژه‌هایی فارسی که تنها در افغانستان کاربرد دارند و در ایران ناشناخته‌اند.

4. واژه‌هایی که از زبان‌های دیگر به فارسی افغانستان راه یافته‌اند، اما هیچ حضوری در فارسی ایران ندارند.

هدف پدیدآورندگان در تدوین این فرهنگ از این قرار است (پیش‌گفتار، صفحه پنج):

1. افزایش گنجینه واژگانی زبان فارسی.

2. یاری به یک‌کاسه شدن فرهنگ‌های فارسی ایرانی و افغانستان.

3. یاری به فارسی‌پژوهان در واژه‌سازی.

4. تقویت پیوندهای فرهنگی میان دو کشور ایران و افغانستان.

عنوان فرهنگ: فارسی ناشنیده: فرهنگ واژه‌ها و اصطلاحات فارسی و فارسی‌شده کاربردی در افغانستان

زبان فرهنگ: فارسی افغانستانی ـ فارسی ایرانی

پدیدآورندگان: حسن انوشه و غلامرضا خدابنده‌لو

انتشارات: نشر قطره

محل نشر: تهران

چاپ اول: 1391

تعداد صفحات: 1000

یادداشت‌ها:

ـ انوشه، ح. و خدابنده‌لو، غ.ر. (1391). فارسی‌ ناشنیده: فرهنگ واژه‌ها و اصطلاحات فارسی و فارسی‌شده در افغانستان. تهران: قطره.

ـ وبگاه نشر قطره (دسترسی در 1395/4/1)

فرهنگ طیفی

فرهنگ طیفی (1387) ظاهراً نخستین کلمه‌نامه در زبان فارسی است (مقدمه، صفحهٔ یازده). «کاربرد اصلی این کتاب یافتن لغاتی است که شخص به یاد نمی‌آورد ... و، با کمک گرفتن از لغات مترادف یا مرتبط با آن در کتاب، آن لغات به یادش می‌آید» (راهنمای استفاده از کتاب، صفحهٔ پانزده). این کتاب شامل 45 هزار لغت و عبارت مرکب و اصطلاح و حدود 92 هزار معنی و تداعی آن لغات و اصطلاحات است، که ذیل 991 مقولهٔ اصلی (فصل) و حدود 7500 مقولهٔ فرعی (مدخل) براساس ارتباط معنایی در کنار هم آورده شده است. مقولات فرعی شامل یک یا چند اسم، صفت، مصدر فعل و قیدهای مرتبط با مقولهٔ اصلی هستند و ذیل هر مدخل، طیفی از معانی مترادف، نزدیک، مشابه، و یا صرفاً مرتبط از نظر تداعی، به ترتیب سایه‌روشن‌های معنایی مرتب شده‌اند (مقدمه، صفحهٔ یازده). خوشبختانه، این کتاب نمایه [index] هم دارد، که واژه‌یابی را در این کتاب آسان می‌کند. نسخهٔ رایگان این فرهنگ را می‌توانید از اینجا دانلود کنید.

عنوان فرهنگ: فرهنگ طیفی (طبقه‌بندی طیف واژگان فارسی)

زبان فرهنگ: فارسی

پدیدآورنده: جمشید فراروی

انتشارات: هرمس

محل نشر: تهران

چاپ اول: 1387

تعداد صفحات: 747

یادداشت‌ها:

ـ فراروی، ج. (1387). فرهنگ طیفی: طبقه‌بندی طیف واژگان فارسی. تهران: هرمس.

ـ وبگاه نشر کتاب هرمس (دسترسی در 1395/4/1)

فرهنگ معاصر پویا

فرهنگ معاصر پویا (1387) یکی از به‌روزترین فرهنگ‌های انگلیسی ـ فارسی موجود است. «نخستین ویراست این فرهنگ در سال 1371، پس از هفت سال کار و پژوهش، منتشر شد. ویراست دوم آن با اصلاحات و افزوده‌های فراوان در سال 1376 انتشار یافت. ... این فرهنگ نتیجه بیست سال کار و پژوهش است، که در سه مرحله ارائه شده است.» (پیش‌گفتار، صفحه نُه).

عنوان فرهنگ: فرهنگ معاصر پویا

زبان فرهنگ: انگلیسی ـ فارسی

پدیدآورنده: محمدرضا باطنی و دستیاران

انتشارات: فرهنگ معاصر

محل نشر: تهران

ویراست 1م: 1371

ویراست 2م: 1376

ویراست 3م: 1387

تعداد صفحات (ویراست 3م): 1781

برخی از ویژگی‌های ویراست سوم این فرهنگ از این قرار است (پیش‌گفتار، صفحات نُه و ده):

ـ برای نشان دادن تلفظ از الفبای آوانگار بین‌المللی (IPA) استفاده شده است.

ـ فعل‌های گروهی (Phrasal Verbs) در این ویراست وارد شده‌اند.

ـ اصطلاحات روزمره، مَثَل‌های مشهور و باهم‌آیی‌های (Collocations) رایج ضبط شده‌اند.

ـ در حدود 10.000 مدخل جدید به فرهنگ اضافه شده است، که غالباً از رسانه‌های خبری انگلیسی‌زبان یا از جدیدترین ویراست فرهنگ‌های یک‌زبانه انگلیسی گرفته شده‌اند. مانند:

آنفولانزای مرغی	bird flu
خبری فوق‌العاده، خبر فوری	breaking news
اخباری اقتصادی، اخبار بازرگانی	biz news
هویت ژنتیکی	genetic fingerprint
پاک‌سازی قومی	ethnic cleansing

 ـ تعداد بسیار زیادی مثال انگلیسی همراه با ترجمه آنها به فرهنگ افزوده شده است.

ـ در حدود 250 نکته کاربردی تدوین و در فرهنگ گنجانده شده است.

ـ مدخل‌های ویراست دوم بازبینی شده‌اند.

ـ در تدوین ویراست سوم از اصولِ مبنای کار ویراست دوم پیروی شده است.

ـ در نگارش این فرهنگ عمدتاً از شیوه خط پیشنهادی فرهنگستان پیروی شده است.

ـ در این ویراست فرهنگ‌های زیر به کار گرفته شده‌اند:

- Oxford Advanced Learner’s Dictionary (4^th, 5^th, 6^th & 7^th editions)

- Longman Dictionary of Contemporary English (3^rd & 4^th editions)

- Collins Cobuild English Dictionary for Advanced Learners (1^st, 2^nd & 3^rd editions)

- Collins Cobuild Advanced Learner’s English Dictionary (4^th edition)

- Cambridge International Dictionary of English (1^st edition)

- Cambridge Advanced Learner’s Dictionary (1^st edition)

- Macmillan English Dictionary for Advanced Learners (1^st edition)

و در مواردی از فرهنگ‌های زیر استفاده شده است:

- Random House Dictionary of the English Language (2^nd edition)

- Collins English Dictionary (4^th edition updated)

- Merriam Webster’s Collegiate Dictionary (10^th & 11^th editions)

- The American Heritage College Dictionary (3^rd edition)

این فرهنگ پیوست‌هایی پرکاربرد نیز دارد. پیوست‌های این فرهنگ عبارت‌اند از:

ـ افعال بی‌قاعده:‌ شامل مصدر، زمان گذشته و اسم مفعول افعال بی‌قاعده انگلیسی.

ـ نام‌های جعرافیایی: شامل نام‌ کشورها و صفت و شخص ساکن آن.

ـ پیشوندها و پسوندهای زبان انگلیسی: شامل پیشوندها و پسوندهای رایج انگلیسی.

ـ اختصارات: شامل اختصارات رایج در زبان انگلیسی.

ـ خانواده‌های واژگانی: شامل خانواده‌های واژگانی رایج (صورت پایه و مشتقات آن).

ـ عبارات و نقل‌قول‌ها: شامل عبارات و نقل‌قول‌هایی از لاتین، یونانی و ... به همراه ترجمه انگلیسی.

 

یادداشت‌ها:

ـ باطنی، م.ر. و دستیاران (1387). فرهنگ معاصر پویا. ویراست 3م. تهران: فرهنگ معاصر.

ـ وبگاه فرهنگ معاصر: ناشر کتاب‌های مرجع (دسترسی در 1395/3/1)

انواع فرهنگ‌ها

فرهنگ‌ها (لغت‌نامه‌ها) را می‌توان از جهت‌های مختلفی دسته‌بندی کرد؛ مثلاً، با توجه به اینکه فرهنگ یک‌زبانه است یا دوزبانه، اینکه چاپی است یا الکترونیکی، اینکه ... . در زیر، تقسیم‌بندی جامعی را از راهنمای آکسفورد در فرهنگ‌نویسی عملی (2008: 24) می‌آورم:

1. فرهنگ‌های زبان:

            الف. یک‌زبانه

            ب. دوزبانه

                        (1) یک‌سویه

                        (2) دوسویه

            ج. چندزبانه

2. پوشش‌دهی فرهنگ:

            الف. زبان عمومی

            ب. مطالب دانشنامه‌ای و فرهنگی

            ج. اصطلاحات و زیرزبان (مثلاً، فرهنگ اصطلاحات [terms] حقوقی، پرستاری)

            د. حوزه خاص زبانی (مثلاً، فرهنگ همایندها، افعال‌گروهی، اصطلاحات[idioms] )

3. اندازه فرهنگ:

            الف. ویراست استاندارد‌ (یا دانشگاهی)

            ب. ویراست فشرده

            ج. ویراست جیبی

4. رسانه فرهنگ:

            الف. چاپی        

ب. الکترونیکی (مثلاً، دی‌وی‌دی یا دستی)

            ج. اینترنتی

5. سازمانمندی فرهنگ:

            الف. واژه به معنا (رایج‌ترین شیوه)

            ب. واژه به معنا به واژه (هر مدخل حاوی واژه‌هایی با معانی مرتبط است)

6. زبان‌(های) کاربران:

            الف. گروهی از کاربران که همه به یک زبان صحبت می‌کنند.

            ب. دو گروه خاص از گویندگان زبان.

            ج. زبان‌آموزان زبان فرهنگ در سرتاسر جهان.

7. مهارت‌های کاربران:

            الف. زبان‌شناسان و دیگر متخصصان زبان.

            ب. بزرگ‌سالان باسواد

            ج. دانش‌آموزان

            د. کودکان

            ه. زبان‌آموزان

8. هدف کاربران از استفاده از فرهنگ:

            الف. رمزگشایی

                        ـ فهمیدن معنای واژه

                        ـ ترجمه از زبان خارجی به زبان خودشان

            ب. رمزگذاری

                        ـ استفاده صحیح واژه

                        ـ ترجمه از زبان خودشان به زبانی خارجی

                        ـ آموزش زبان

یادداشت‌ها:

- Atkins, B. T. and Michael, R. (2008). The Oxford Guide to Practical Lexicography. UK: Oxford.