حسین حسن‌زاده

«کاشکی هستی زبانی داشتی / تا ز هستان پرده‌ها برداشتی» (مولوی)

حسین حسن‌زاده

«کاشکی هستی زبانی داشتی / تا ز هستان پرده‌ها برداشتی» (مولوی)

اصـطـلاح‌نامه

اصطلاح‌نامه فهرست اصطلاحاتی [terms] است عمدتاً مرتبط با زمینه‌های زبان‌شناسی و ترجمه‌پژوهی، که تا کنون در وبلاگم به کار برده‌ام. فهرست زیر را به ترتیب الفبای انگلیسی تنظیم کرده‌ام. برای اینکه بدانید چه اصطلاحی را در کدام مطلب به کار برده‌ام، غالباً می‌توانید صورت فارسی (البته، با رعایت نیم‌فاصله) یا انگلیسی آن را در «جست‌وجو»ی وبلاگ تایپ کنید و مطلب مورد نظر را بیابید. در فهرست زیر، گاهی در برابر اصطلاحی چند معادل آورده‌ام، که در این صورت غالباً اولین معادل را در وبلاگم به کار بسته‌ام. ضمناً، این فهرست را مدام به‌روزسانی خواهم کرد.

A

لهجه

accent

فراگیری

acquisition

معنای عاطفی

affective meaning

وند

affix

کنش‌‌ور، کنشگر، عامل

agent

[مالکیت] انتقال‌پذیر

alienable

حرف تعریف

article

 

B

پایه

base

دوزبانه

bilingual

جنس زیست‌شناختی

biological gender

وام‌گیری، قرض‌گیری

borrowing

تکواژ مقید

bound morpheme

 

C

گرته‌برداری، ترجمهٔ قرضی

calque

معنای مرکزی

central meaning

جمله‌واره، بند

clause

زبان‌شناس شناختی

cognitive linguist

باهم‌آیی، همایند

collocation

جملهٔ ناهمپایه

complex sentence

جملهٔ همپایه

compound sentence

بار معنایی

connotation

ترجمه‌شفاهی پیاپی

consecutive interpreting

ادات همپایه‌ساز

co-ordinator

پیکره

corpus

 

D

جمله‌وارهٔ وابسته

dependent clause

گویش

dialect

فرهنگ، واژه‌نامه، لغت‌نامه

dictionary

نقل‌قول مستقیم

direct speech

گفتمان

discourse

 

E

باشنده

entity

حُسن تعبیر

euphemism

تجربه‌گر

experiencer

 

G

جنس

gender

اسم جنس

generic noun

زبان جهانی

global language

دستوری

grammatical

وام‌گیری دستوری

grammatical borrowing

جنس دستوری

grammatical gender

 

H

هسته

head

ترجمهٔ انسانی

human translation

 

I

اصطلاح

idiom

(تشبیه) مشبه‌به

image

[مالکیت] انتقال‌نا‌پذیر

inalienable

اسم نکره

indefinite noun

جمله‌وارهٔ مستقل

independent clause

وند تصریفی

inflectional affix

میان‌رشته، بینارشته

interdiscipline

ترجمهٔ شفاهی

interpreting

الفبای آوانگار بین‌المللی

IPA

 

L

واژگانی

lexical

وام‌گیری واژگانی

lexical borrowing

فرهنگ‌نویس

lexicographer

زبان‌شناس

linguist

1. زبانی 2.زبان‌شناختی

linguistic

وام‌گیری زبانی

linguistic borrowing

ترجمهٔ قرضی، گرته‌برداری

loan translation

 

M

ترجمهٔ ماشینی

machine translation

فارسی میانه

Middle Persian

فارسی جدید، فارسی نوین

Modern Persian

توصیفگر، تعدیلگر، مُعرّف

modifier

یک‌زبانه

monolingual

یک‌تکواژی

monomorphemic

تکواژ

morpheme

 

N

اسم

noun

گروه اسمی

noun phrase

شمار

number

 

O

مفعول

object

فارسی کهن، فارسی باستانی

Old Persian

 

P

پهلوی (فارسی میانه)

Pahlavi

مقوله دستوری

part of speech

کنش‌پذیر

patient

شخص

person

واج

phoneme

واج‌شناسی

phonology

فعل‌های گروهی

phrasal verbs

گروه

phrase

(تشبیه) وجه شبه

point of similarity

مالکیت

possession

چندتکواژی

polymorphemic

کاربردشناسی، منظورشناسی

pragmatics

خبر

predicate

حرف اضافه، پیش‌اضافه

preposition

پیش‌انگاری

presupposition

ضمیر

pronoun

اسم خاص

proper nouns

گزاره

proposition

ضرب‌المثل

proverb

روان‌زبان‌شناس

psycholinguist

 

S

جمله

sentence

جملهٔ بسیط، جملهٔ ساده

simple sentence

ترجمه‌شفاهی همزمان

simultaneous interpreting

گونهٔ زبانی

speech variety

هجی

spelling

نهاد، فاعل، فاعل دستوری

subject

 

T

زمان دستوری، زمان

tense

اصطلاح

term

(تشبیه) مشبه

topic

ترجمه

translation

مطالعات ترجمه

translation studies

1. مترجم 2. ترجمه‌گر

translator

حرف‌نویسی، ترانویسی

transliteration

سه‌زبانه

trilingual

 

V

گونه

variation

فعل

verb

واکه

vowel

 

W

واژه، کلمه، لغت

word

توالی واژه‌ها، توالی کلمات

word order