تی‌شرت و ترجمه!

فرهنگ معاصر پویا

فرهنگ معاصر پویا (1387) یکی از به‌روزترین فرهنگ‌های انگلیسی ـ فارسی موجود است. «نخستین ویراست این فرهنگ در سال 1371، پس از هفت سال کار و پژوهش، منتشر شد. ویراست دوم آن با اصلاحات و افزوده‌های فراوان در سال 1376 انتشار یافت. ... این فرهنگ نتیجه بیست سال کار و پژوهش است، که در سه مرحله ارائه شده است.» (پیش‌گفتار، صفحه نُه).

عنوان فرهنگ: فرهنگ معاصر پویا

زبان فرهنگ: انگلیسی ـ فارسی

پدیدآورنده: محمدرضا باطنی و دستیاران

انتشارات: فرهنگ معاصر

محل نشر: تهران

ویراست 1م: 1371

ویراست 2م: 1376

ویراست 3م: 1387

تعداد صفحات (ویراست 3م): 1781

برخی از ویژگی‌های ویراست سوم این فرهنگ از این قرار است (پیش‌گفتار، صفحات نُه و ده):

ـ برای نشان دادن تلفظ از الفبای آوانگار بین‌المللی (IPA) استفاده شده است.

ـ فعل‌های گروهی (Phrasal Verbs) در این ویراست وارد شده‌اند.

ـ اصطلاحات روزمره، مَثَل‌های مشهور و باهم‌آیی‌های (Collocations) رایج ضبط شده‌اند.

ـ در حدود 10.000 مدخل جدید به فرهنگ اضافه شده است، که غالباً از رسانه‌های خبری انگلیسی‌زبان یا از جدیدترین ویراست فرهنگ‌های یک‌زبانه انگلیسی گرفته شده‌اند. مانند:

آنفولانزای مرغی	bird flu
خبری فوق‌العاده، خبر فوری	breaking news
اخباری اقتصادی، اخبار بازرگانی	biz news
هویت ژنتیکی	genetic fingerprint
پاک‌سازی قومی	ethnic cleansing

 ـ تعداد بسیار زیادی مثال انگلیسی همراه با ترجمه آنها به فرهنگ افزوده شده است.

ـ در حدود 250 نکته کاربردی تدوین و در فرهنگ گنجانده شده است.

ـ مدخل‌های ویراست دوم بازبینی شده‌اند.

ـ در تدوین ویراست سوم از اصولِ مبنای کار ویراست دوم پیروی شده است.

ـ در نگارش این فرهنگ عمدتاً از شیوه خط پیشنهادی فرهنگستان پیروی شده است.

ـ در این ویراست فرهنگ‌های زیر به کار گرفته شده‌اند:

- Oxford Advanced Learner’s Dictionary (4^th, 5^th, 6^th & 7^th editions)

- Longman Dictionary of Contemporary English (3^rd & 4^th editions)

- Collins Cobuild English Dictionary for Advanced Learners (1^st, 2^nd & 3^rd editions)

- Collins Cobuild Advanced Learner’s English Dictionary (4^th edition)

- Cambridge International Dictionary of English (1^st edition)

- Cambridge Advanced Learner’s Dictionary (1^st edition)

- Macmillan English Dictionary for Advanced Learners (1^st edition)

و در مواردی از فرهنگ‌های زیر استفاده شده است:

- Random House Dictionary of the English Language (2^nd edition)

- Collins English Dictionary (4^th edition updated)

- Merriam Webster’s Collegiate Dictionary (10^th & 11^th editions)

- The American Heritage College Dictionary (3^rd edition)

این فرهنگ پیوست‌هایی پرکاربرد نیز دارد. پیوست‌های این فرهنگ عبارت‌اند از:

ـ افعال بی‌قاعده:‌ شامل مصدر، زمان گذشته و اسم مفعول افعال بی‌قاعده انگلیسی.

ـ نام‌های جعرافیایی: شامل نام‌ کشورها و صفت و شخص ساکن آن.

ـ پیشوندها و پسوندهای زبان انگلیسی: شامل پیشوندها و پسوندهای رایج انگلیسی.

ـ اختصارات: شامل اختصارات رایج در زبان انگلیسی.

ـ خانواده‌های واژگانی: شامل خانواده‌های واژگانی رایج (صورت پایه و مشتقات آن).

ـ عبارات و نقل‌قول‌ها: شامل عبارات و نقل‌قول‌هایی از لاتین، یونانی و ... به همراه ترجمه انگلیسی.

 

یادداشت‌ها:

ـ باطنی، م.ر. و دستیاران (1387). فرهنگ معاصر پویا. ویراست 3م. تهران: فرهنگ معاصر.

ـ وبگاه فرهنگ معاصر: ناشر کتاب‌های مرجع (دسترسی در 1395/3/1)

انواع فرهنگ‌ها

فرهنگ‌ها (لغت‌نامه‌ها) را می‌توان از جهت‌های مختلفی دسته‌بندی کرد؛ مثلاً، با توجه به اینکه فرهنگ یک‌زبانه است یا دوزبانه، اینکه چاپی است یا الکترونیکی، اینکه ... . در زیر، تقسیم‌بندی جامعی را از راهنمای آکسفورد در فرهنگ‌نویسی عملی (2008: 24) می‌آورم:

1. فرهنگ‌های زبان:

            الف. یک‌زبانه

            ب. دوزبانه

                        (1) یک‌سویه

                        (2) دوسویه

            ج. چندزبانه

2. پوشش‌دهی فرهنگ:

            الف. زبان عمومی

            ب. مطالب دانشنامه‌ای و فرهنگی

            ج. اصطلاحات و زیرزبان (مثلاً، فرهنگ اصطلاحات [terms] حقوقی، پرستاری)

            د. حوزه خاص زبانی (مثلاً، فرهنگ همایندها، افعال‌گروهی، اصطلاحات[idioms] )

3. اندازه فرهنگ:

            الف. ویراست استاندارد‌ (یا دانشگاهی)

            ب. ویراست فشرده

            ج. ویراست جیبی

4. رسانه فرهنگ:

            الف. چاپی        

ب. الکترونیکی (مثلاً، دی‌وی‌دی یا دستی)

            ج. اینترنتی

5. سازمانمندی فرهنگ:

            الف. واژه به معنا (رایج‌ترین شیوه)

            ب. واژه به معنا به واژه (هر مدخل حاوی واژه‌هایی با معانی مرتبط است)

6. زبان‌(های) کاربران:

            الف. گروهی از کاربران که همه به یک زبان صحبت می‌کنند.

            ب. دو گروه خاص از گویندگان زبان.

            ج. زبان‌آموزان زبان فرهنگ در سرتاسر جهان.

7. مهارت‌های کاربران:

            الف. زبان‌شناسان و دیگر متخصصان زبان.

            ب. بزرگ‌سالان باسواد

            ج. دانش‌آموزان

            د. کودکان

            ه. زبان‌آموزان

8. هدف کاربران از استفاده از فرهنگ:

            الف. رمزگشایی

                        ـ فهمیدن معنای واژه

                        ـ ترجمه از زبان خارجی به زبان خودشان

            ب. رمزگذاری

                        ـ استفاده صحیح واژه

                        ـ ترجمه از زبان خودشان به زبانی خارجی

                        ـ آموزش زبان

یادداشت‌ها:

- Atkins, B. T. and Michael, R. (2008). The Oxford Guide to Practical Lexicography. UK: Oxford.

”توانا بود هرکه ...؟“

معلمی گفت: ”توانا بود هرکه ...؟“

دانش‌آموز گفت:

”تــوانـــا بـــود هـــر کــه دارا بـــود“

ز ثـــروت دل پـــیـــر بــُـرنـــا بـــــود

تهی‌دست به جایی نخواهد رسید

اگــر چــه شــب و روز کــوشـا بــود

نــدانــســـت فــردوســی پــاکـــزاد

که شعرش در این ملک بیـجا بـود

گــر او را خـبــر بـود از این روزگــار

کــه زر بــر هــمــه چـیـز والا بــود

نـمی‌گـفـت آن شـعــر مـعـروف را

”تــوانــا بــود هـر کــه دانــا بــود“

ناشناس!

آیا می‌دانستید

در زبان کره‌ای، ضمیرهای اول شخص و دوم شخص هریک دو معادل دارد؟ (Payne 2011: 8) به طور مثال، در این زبان ضمیر اول شخص مفرد (یعنی «من») دو معادل دارد، که یکی در موقعیت‌های رسمی به کار می‌رود و دیگری در موقعیت‌های غیررسمی.

یادداشت‌ها:

- Payne, T. E. (2011). Understanding English Grammar. UK: Cambridge.

چند اصطلاح رایج در سربازی

1	جشن پتو	جشنی که در آن یکی را زیر پتو می‌اندازند و می‌زنند
2	رد پای مرغ	غذایی به اسم مرغ، که هیچ‌ خبری از مرغ نیست
3	ساچمه پلو	عدس پلو
4	دمپایی ابری	کتلت
5	پایه‌ خدمت	مدت زمانی که از خدمت هر فرد می‌گذرد
6	مَتش بالاست	خدمتش بالاست
7	بالاخ	بالاخدمتی (سربازی که از خدمتش مدت زیادی می‌گذرد)
8	حلّی دارم	پارتی / آشنا دارم
9	خاموش نکرده موتورشو پیاده کرد	فرمانده حالش رو بدجوری گرفت
10	صفر ترکونده	از 10 ماه خدمتش گذشته
11	جیمبو	سربازی که زیاد جیم می‌کند
12	چهل‌و‌هشتی	سربازی که از پنج‌شنبه عصر تا شنبه صبح مرخصی دارد
13	سوراخ جا انداختن	به سربازهایی می‌گویند که روزهای آخر خدمت‌شان است و سوراخ‌های پوتین‌شان را یکی‌درمیان بند می‌کنند
14	لیوان چای شکستن	آخرین روز خدمت کسی بودن

حیوانات نادر!

می‌دونی اگه حیوانات نادر رو شکار کنیم، چی می‌شه؟

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

نادر ناراحت می‌شه!

روز جهانی کتاب گرامی باد!

روز پدر گرامی باد!

علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را

که به ماسوا فکندی همه سایه هما را

دل اگر خداشناسی همه در رخ علی بین

به علی شناختم من به خدا قسم خدا را

به خدا که در دو عالم اثر از فنا نماند

چو علی گرفته باشد سر چشمه بقا را

مگر ای سحاب رحمت تو بباری ارنه دوزخ

به شرار قهر سوزد همه جان ماسوا را

برو ای گدای مسکین در خانه علی زن

که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را

بجز از علی که گوید به پسر که قاتل من

چو اسیر تو است اکنون به اسیر کن مدارا

بجز از علی که آرد پسری ابوالعجائب

که علم کند به عالم شهدای کربلا را

چو به دوست عهد بندد ز میان پاکبازان

چو علی که میتواند که بسر برد وفا را

نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت

متحیرم چه نامم شه ملک لافتی را

بدو چشم خون‌فشانم هله ای نسیم رحمت

که ز کوی او غباری به من آر توتیا را

به امید آن که شاید برسد به خاک پایت

چه پیام‌ها سپردم همه سوز دل صبا را

چو تویی قضای‌گردان به دعای مستمندان

که ز جان ما بگردان ره آفت قضا را

چه زنم چونای هردم ز نوای شوق او دم

که لسان غیب خوش‌تر بنوازد این نوا را

«همه شب در این امیدم که نسیم صبحگاهی

به پیام آشنایی بنوازد آشنا را»

ز نوای مرغ یا حق بشنو که در دل شب

غم دل به دوست گفتن چه خوش است شهریارا

سروده شهریار

یادداشت‌ها:

ـ وبگاه گنجور (دسترسی در 1395/2/1)

کـژواژه‌ها

چندی پیش در شبکه‌های اجتماعی خبری دست به دست شد که دست‌اندرکاران فرهنگ آکسفورد چندین واژه جدید برخاسته از رسانه‌های اجتماعی را به مجموعه فرهنگ‌های آکسفورد افزوده‌اند. چشم‌گیرترین نمونهٔ این نوساخته‌ها فعل leo (برگرفته از ابتدای نام بازیگر سرشناس آمریکایی، لئوناردو دی‌کاپریو) بود که گفته می‌شد فرهنگ انگلیسی آکسفورد آن را با معنای «به دست آوردن چیزی پس از سال‌ها تلاش» به مجموعه فرهنگ‌های آکسفورد افزوده است.

گفتنی است این بازیگر تا به حال شش بار نامزد جایزه اسکار شده است، که برای اولین بار و پس از شش تلاش ناموفق بالأخره در فوریه 2016 موفق شد جایزه بهترین بازیگر نقش مرد را برای فیلم بازگشته (2015) از آنِ خود کند (ویکی‌پدیا: دانشنامه آزاد، ذیل «لئوناردو دی‌کاپریو»؛ دسترسی در 1395/2/1).

فهرست  مفصل‌تر این واژه‌های نوساخته را به همراه معنای آن در زیر مشاهده می‌کنید (وبلاگ واژه‌های آکسفورد، دسترسی در 1395/2/1):

گفتنی است اگر در وبلاگ واژه‌های آکسفورد (دسترسی در 1395/2/1) بر روی هر یک از این واژه‌ها کلیک کنید، شما را به صفحهٔ تعریف April Fool (دروغ/فریب‌خوردهٔ آوریل) ارجاع می‌دهد.

از طرفی، اگر حرف نخست این نوساخته‌ها را کنار یک‌دیگر قرار دهید، واژه April Fools به دست می‌آید:

autocorreck

parrotocracy

reply-gall

instayam

leo

fanishment

Obamacar

otter cafe

LOYO

social fleedia

April Fools

و بلأخره برسازنده این واژه‌ها، ریچارد اسناری، این نوساخته‌ها را در 1 آوریل 2016 منتشر کرده است، که در زیر ملاحظه می‌کنید:

شایان ذکر است به اولین روز آوریل «روز دروغ آوریل» (April Fool’s Day) می‌گویند. در این روز در برخی از کشورها (از جمله، بریتانیا) برخی از روزنامه‌ها، مجله‌ها و رسانه‌ها به شوخی دروغی را منتشر می‌کنند و به اصطلاح به افراد حقه و کلک می‌زنند. قربانی این کلک‌ها و حقه‌ها «فریب‌خوردهٔ آوریل» (April Fool) نام می‌گیرد. ‌البته، آنها معمولاً فردای آن روز کلک و حقه خود را برملا می‌کنند و توضیحی درباره آن می‌دهند. در فارسی ایرانی، از آنجایی که این روز مصادف با 13 فروردین است، به دروغ اول آوریل «دروغ سیزده» نیز می‌گویند.

یادداشت‌ها:

ـ ویکی‌پدیا: دانشنامه آزاد (دسترسی در 1395/2/1)

- OxfordWords blog (accessed April 20, 2016)